کوه گرفتگی (Mountain sickness)
حالتی که در اثر افزایش ارتفاع و فعالیت شدید بدنی در شخص به وجود می آیدکوه گرفتگی نامیده می شود .
وسائل سریع نقل و انتقال ( مثل : بالگرد و تله کابین ) سبب شیوع عوارض ناشی از ارتفاع زیاد در افراد حساس گردیده است.کمی فرصت برای تطابق شخص با تغییرات اختلاف ارتفاع فعالیت بدنی و میزان سلامتی جسمی در بروز و شدت اختلالات حاد یا مزمن ناشی از هیپوکسی ( کمبود اکسیژن خون ) مربوط به ارتفاعات بیش از 3000 متر تاثیر دارد . در افراد مختلف میزان تحمل به هیپوکسی فوق العاده متفاوت است .
سر درد(Headache)
سردرد در ارتفاعات زیر 3000 متر در افرادی که کوه نوردی را تازه شروع کرده اند یا تنفس خود را صحیح انجام نمی دهند دیده می شود . در این افراد بدلیل هیپرو نتیلاسیون(تنفس سریع) میزان اکسیژن خون افزایش و در نتیجه میزان دی اکسید کربن کاهش میابد . این کار باعث می شود که PH خون که در حالت نرمال بین 45/7 – 35/7 می باشد ; قلیائی تر شود.این حالت معمولا با بروز سر درد همراه است.
درمان آن کاهش PH خون می باشدکه با چندروش انجام می شود:
* تنفس به مدت چند دقیقه در یک کیسه نایلونی به منظور افزایش دی اکسید کربن خون
* خوردن مواد با PH اسیدی مثل لیمو ترش و قرص ویتامین C
کوه گرفتگی مزمن
کوه گرفتگی مزمن بیشتر در افراد مقیم کوهستان و اجتماعات کوهستانی دیده می شود . در شرایطی که سازگاری اقلیمی قبلی خود را نسبت به محیط خود از دست داده اند و تشخیص این عارضه در آنان از بیماری مزمن ریه مشکل است. کوه گرفتگی مزمن با خواب آلودگی، افسردگی روانی، هیپوکسمی، سیانوز و چماقی شدن انگشتان، آثار نارسایی بطن راست همراه است. که کلیه این اختلالات پس از اقامت شخص در ارتفاع نزدیک به سطح دریا تدریجا از بین می رود
کوه گرفتگی حاد(Acute mountain sickness)
علایم اولیه :
سردرد ; سستی فوق العاده ; خواب آلودگی ; احساس سرما ; تهوع ; استفراغ ; پریدگی رنگ صورت ; تنگی نفس و سیانوز
در مرحله بعدی :
برافروختگی صورت;تحریک پذیری;اشکال درتمرکزحواس ;سرگیجه;طنین گوش; اختلالات بینائی (گاه خونریزی شبکیه)اختلالات شنوائی;بی اشتهائی;بی خوابی;شدت تنگ نفس وضعف عمومی هنگام حرکت ;سر درد شدید (مربوط به ادم مغزی) ; تپش قلب ; تنفس نامنظم و کاهش وزن
انجام تنفس عمیق در فواصل معین می تواند علائم را بهبود بخشد . در اکثر افراد این علائم ظرف 48 – 24 ساعت از بین می رود . اما در بعضی موارد ممکن است علائم بصورت شدید و مقاوم باقی بماند تا آن حد که شخص مجبور به مراجعت به منطقه کم ارتفاع شود .
تدابیر پیشگیری عبارتند از :
* استراحت و خواب کافی در روز قبل از حرکت
* مصرف غذای سبک و پر انرژی
* پرهیز از مصرف الکل و توتون
* حرکات فیزیکی غیر لازم در طول سفر
انواع ادم ریوی:
الف :ادم ریوی فوق حاد:
در ارتفاعات بیشتر از 5500 متر بروز میکند. علائم آن شبیه ادم حاد، ولی شدید تر است. کم آبی بدن و خارش پوست علائم بعدی ادم فوق حاد هستند.
ب: ادم ریوی مزمن:
خاص افراد مقیم کوهستان است که مدت زیادی در ارتفاعات بالا زندگی می کنند. افسردگی و چاق شدن انگشتان از علائم ادم مزمن هستند.
ج :ادم ریوی حاد (Acute pulmonary edema)
این عارضه خطر ناک معمولا در ارتفاعات بالاتر از 3000 متر دیده می شود .
اولین آثار ریوی 6 – 36 ساعت پس از رسیدن به نقطه مرتفع ظاهر می شود و شامل موارد زیر است :
* سرفه های خشک
* تنگی نفس هنگام استراحت
* سنگینی و فشار بر قفسه صدری
* خس خس سینه
* خروج خون یاخلط خونی ازریه همراه با سرفه
* افزایش ریتم قلب و تنفس
* تنفس نامنظم و مرگ
شناخت علائم اولیه هر چه زودتر بیمار را قادر می سازد که قبل از ادم شدید و ناتوان کننده ریوی به تنهائی یا با کمک دیگران به ارتفاع پائین تر برگردد . برگشت سریع به ارتفاعی حتی 1000 – 500 متر پائین تر ممکن است علائم را بهبود بخشد .
درمان :
* انجام تنفس عمیق درفواصل معین می تواندعلائم را بهبود بخشد. دراکثرافراد این علائم ظرف 48-24 ساعت ازبین می رود.اما دربعضی موارد ممکن است علائم بصورت شدید ومقاوم باقی بماند تا آن حدکه شخص مجبورشود به منطقه کم ارتفاع مراجعت نماید وحتی درمان داروئی و بستری شدن در مراکز درمانی ضرورت پیدا نماید.
* استراحت در بستر به حالت نیمه نشسته
* تجویز اکسیژن با ماسک به میزان 6 – 8 لیتر در دقیقه به مدت 15 – 20 دقیقه
پس از آن میزان اکسیژن کاهش می یابد تا زمانی که بیمار بهبود یابد یا بتوان او را به ارتفاع پائین تر نقل مکان داد .
باید توجه داشت در صورتی که بیمار سیگار مصرف می نماید . میزان اکسیژن داده شده کمتر از افراد عادی باشدوبیمار از نظر وقفه تنفسی کنترل شود. اکسیژن با میزان زیادممکن است باعث وقفه تنفسی در افراد سیگاری بشود.
تدابیر پیشگیری عبارتند از :
* آموزشهای لازم به افراد جدید و آگاه کردن آنها از امکان بروز ادم ریوی
* شرایط مساعد فیزیکی قبل از آغاز سفر
* صعود ملایم برای تطابق و هماهنگی با ارتفاع
* شب ماندن در پناهگاه برای هم هوائی
* انجام صعود های تمرینی به ارتفاعات پائین تر از قله مورد نظر در هفته های قبل
* 1 تا 2 روز استراحت بعد از رسیدن به نقطه مرتفع
کاربرد سریع تدابیر طبی درصورت بروز آثار تنفسی و بستری کردن افرادی که سابقه ادم ریه در جریان کوهنوردی های قبلی داشته اند .
در طول برنامه های صعود به ارتفاعات بالا ، به افرادی که دچار کوه گرفتگی شدید می شوند ; آمپول دگزامتازون به صورت داخل وریدی و آهسته تزریق می شود .
همچنین برای کاهش نفخ شکم ; مصرف عرق نعناع ; عرق کاکوتی و یا قرص نعناع پیشنهاد می شود . ضمنا در برنامه های کوهنوردی بدلیل به هم خوردن رژیم غذائی ; بی اشتهائی و تهوع ناشی از ارتفاع ; موارد زیادی مشاهد می شود که فرد دچار کمبود انرژی می گردد . در این موارد توصیه می شود از مصرف نوشابه گاز دار اکیدا خود داری نموده و بجای آن از نوشابه کوهستان استفاده نمائید .
نوشابه کوهستان : آب + پودر گلوکز + آبلیمو تازه با عرق نعناع
گلوکزقندی است که بلافاصله پس ازجذب دردستگاه گوارش ، برای بدن قابل مصرف می باشد.
در جیره غذایی کوه می توان برای تهیه کردن مربا ، بجای شکر از گلوکز استفاده نمود.
علایم ادم مغزی
گیجی ، سردرد ، سستی فوق العاده ، خواب آلودگی ، احساس سرما ، تهوع ،استفراغ، رافروختگی صورت ،تحریک پذیری ،اشکال درتمرکزحواس، سرگیجه ،طنین گوش، اختلالات بینائی (گاه خونریزی شبکیه ) ، اختلالات شنوائی ، بی اشتهائی ، بی خوابی ، شدت سردرد ، اختلال تعادل ، کاهش سطح هوشیاری ، کوما و مرگ .
شناخت علایم اولیه،هرچه زودتر بیماررا قادرمی سازد که قبل ازادم شدیدوناتوان کننده به تنهائی یاباکمک دیگران به ارتفاع پائین تربرگردد.برگشت سریع به ارتفاعی حتی1000-500متر پائینتر ممکن است علائم را بهبود بخشد.
باید توجه داشت درصورتی که بیمارسیگارمصرف می نماید،میزان اکسیژن داده شده کمتر ازافراد عادی باشد و بیمارازنظر وقفه تنفسی کنترل شود .چون اکسیژن بامیزان زیاد ممکن است باعث آپنه (وقفه تنفسی ) درافراد سیگاری بشود .
تدابیرپیشگیری عبارتنداز :
آموزشهای لازم به افراد جدید وآگاه کردن آنها از امکان بروزادم مغزی وریوی ، شرایط مساعد فیزیکی قبل ازآغازسفر، صعود ملایم برای تطابق وهماهنگی با ارتفاع ، شب ماندن درپناهگاه برای هم هوائی، انجام صعودهای تمرینی به ارتفاعات پائین ترازقله مورد نظردرهفته های قبل، 2-1 روزاستراحت بعدازرسیدن به نقطه مرتفع ، کاربردسریع تدابیرطبی درصورت بروزآثارتنفسی وبستری کردن افرادی که سابقه ادم ریه درجریان کوهنوردی های قبلی داشته اند.
درگذشته برای پیشگیری ویادرمان ادم مغزی وریوی ازقرص استازولامیداستفاده می شدکه یک داروی دیورتیک (ادرارآور) است. این دارو اولا تاثیرمطلوبی درعمل ندارد وثانیا به علت افزایش حجم ادرار در زمان صعود باعث کم آبی بدن ، از دست دادن الکترولیتها ومشکلات ناشی ازدفع ادرار زیاد در ارتفاعات می شود.
درطول برنامه های صعودبه ارتفاعات بالا،به افرادی که دچارکوه گرفتگی شدیدمی شوند،آمپول دگز امتازون به صورت داخل وریدی و آهسته تزریق می شود که خیلی موثر واقع می شود.
علت دقیق بیماری ارتفاع نامشخص است هر چند محققان معتقدند که اکسیژن ناکافی می تواند عملکرد پمپ های سدیم واقع در دیواره های سلولی را دچار اختلال سازد. در غیاب اکسیژن کافی این پمپ ها باعث افزایش میزان سدیم داخل سلول می شود.در نتیجه ،آب اضافی وارد سلول ها می شود و منجر به تورم سلولی یا ادم می شود ، وضعیتی که به ویژه در ریه ها و پیرامون مغز خطرناک می باشد. نشانه های معمول بیماری ارتفاع شامل سردرد ، تن گی نفس ، اختلال در خواب و گاهی اوقات حالت تهوع است . این علایم که مجموعا بیماری کوه گرفتگی حاد ( AMS ) نامیده م ی شود، تقریبا در 20 درصد افراد که حدود 2400 متر بالای سطح دریا را در کمتر از یک روز صع ود می کنند دیده می شود. فکر می کنند که سردرد بر اثر تورم مغزی ایجاد می شود، تنگی نفس بر اثر ترکیبی از فشار اکسیژن محیطی پایین و تورم و ضخیم شدن بافت هایی که در طی تنفس اکسیژن باید از میان آن عبور کند ، بوجود می آید.
علایم مرتبط با HAPE و HACE شامل همان علایم بیماری کوه حاد و همچنین برخی علایم دیگر وعلایم کمتر متداول است .هر دو اینها بیماریهایی بمراتب شدیدتر از بیماری کوه حاد هستند. و معمولا پس از یک تا چهار روز در ارتفاع بالای حدود 2700 متر پیش می آید. علایم مشخص کننده HAPE شامل سرفه شدید است که خلطی کفدار و گاهی اوقات خلطی خونی تولید می کند. فشار خون در ریه ها افزایش می یابد و سلول های متورم و مویرگ های تراوا به مایعات و سلول های خونی قرمز اجازه می دهند تا وارد کیسه های هوایی ریه ها شوند که مانع انتقال اکسیژن می شوند. علایم مشخص کننده HACE شامل تلوتلو خوردن ، گیجی و توهم است .
افراد مبتلا به AMS برای جبران آب از دست رفته باید آب بیشتری بخورند ، اما نباید نمک اضافی بخورند؛ سردرد را می توان با مصرف ایبوپروفن یا آسپرین درمان کرد. AMS به طور معمول ظرف 24 تا 48 با سازش بدن با فشار اکسیژن پایین از بین می رود. افراد دچار HAPE یا HACE پیشرفته ممکن است ظرف چند ساعت بمیرند. این افراد را باید هر چه سریعتر به ارتفاعی پایین تر که معمولا بهبودی سریعتر صورت می گیرد انتقال داد.
اکسیژن اضافی و تنظیم فشار هوا در یک اتاق یا کیسه ای بزرگ نیز می تواند مفید باشد. با صعود آرام می توان از بیماری ارتفاع اجتناب کرد و هم هوایی را تسریع کرد: معمولا می توان از علایم آن به این صورت اجتناب کرد؛ توقف یک روزه در ارتفاع 2000 متری و صعود نکردن بیش از 600 متر در هر روز در ارتفاع بالای 2000 متر.حالتی که در اثر افزایش ارتفاع و فعالیت شدید بدنی در شخص به وجود می آید
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر